Zaden van madeliefjes

Lansingerland - Zaden en vruchten zijn van vitaal belang voor het voortbestaan van planten, maar ook voor talloze diersoorten die zich ermee voeden. De zaden van grassen (tarwe en rijst) vormen het stapelvoedsel voor een groot deel van de wereldbevolking.

Mijn interesse voor zaden en vruchten deel ik met dochter Marieke: pas afgestudeerd bioloog. Onlangs bespraken we, aan de hand van de zonnebloem, een aantal termen die plantkundigen gebruiken om zaden en vruchten te beschrijven. Het bruine hart van deze reusachtige samengestelde bloem bestaat uit vele kleine bloemetjes, met elk een eigen vruchtbeginsel. Daaruit ontstaan de zonnebloempitten. Die noemt men ‘nootjes’ in de betekenis van: ‘kleine droge, harde, niet openspringende, éénzadige vruchten, waarbij het zaad niet met de enigszins houtachtige vruchtwand is vergroeid’. In elke zonnebloempit zit één eetbaar zaadje, dat uit een zaadknop is ontstaan. In het algemeen kun je zeggen dat een vrucht ontstaat uit een vruchtbeginsel en een zaad uit een zaadknop. Marieke vroeg of madeliefjes ook zaden produceren. Ik zei spontaan: “ja” en begon meteen te twijfelen. Madeliefjes behoren tot de composietenfamilie, net als zonnebloemen. Het leek mij vanzelfsprekend dat ze zaden vormen, maar ik had ze nog nooit gezien. Bloeiende planten vormen niet onder alle omstandigheden (levensvatbare) zaden. Madeliefjes kunnen zich ook ongeslachtelijk vermeerderen, dus misschien is zaadproductie niet noodzakelijk voor hun voortbestaan. Het gesprek met Marieke dwaalde af naar tekenpotloden. Ik pakte een aantal verschillende potloden. Op één daarvan stond de tekst ‘madeliefje’ gegraveerd en ‘Sprout’. Aan de achterkant van dit potlood zat een groen plastic-achtig dopje met inhoud: fijn zaagsel met zaden van madeliefjes! Dit potlood heb ik jaren geleden gekregen. Het idee was dat je het opgebruikte potlood met het groene dopje in de grond kon steken, dan zouden daar plantjes uit groeien. Madeliefjes in dit geval. We bekeken meteen de zaadjes die in het dopje zitten onder de microscoop. Ze leken op miniatuur zonnebloempitjes. In maart heb ik buiten gezocht naar zaad-zettende madeliefjes. Ze bloeiden uitbundig, maar het kostte me de nodige moeite om enkele uitgebloeide bloemhoofdjes te vinden. Ze waren niet talrijk en tamelijk onopvallend. Rijpe zaden kon ik niet vinden. Desgevraagd heeft Truus van der Hulst ook nog wat speurwerk verricht. Zij vond een aantal zaad-zettende madeliefjes op warme plekken, maar ook nog geen rijp zaad. Misschien was het in maart nog te koud voor optimale
zaadproductie.