Kleine vos, prent uit: ‘Metamorphosis Naturalis’ deel I van Johannes Goedaert (1660).
Kleine vos, prent uit: ‘Metamorphosis Naturalis’ deel I van Johannes Goedaert (1660).

Natuur onder de loep: Wonderlijcke Veranderinghen

Algemeen 260 keer gelezen

Lansingerland - Waar insecten vandaan komen was vroeger een raadsel. Vierhonderd jaar geleden dacht men dat insecten spontaan in materie ontstonden. Eén van de eersten die de levenscyclus van insecten systematisch onderzocht was Johannes Goedaert (1617-1668).

Tegenwoordig raken kinderen al vroeg bekend met de levenscyclus van vlinders, onder andere door boekjes als ‘Rupsje Nooitgenoeg’ van Eric Carle. Uit een vlindereitje komt een rups. Die eet heel veel en verandert daarna in een pop. Uit de pop komt vervolgens een wonderschone vlinder. Hoewel de levenscyclus van de meeste insecten nu redelijk goed bekend is, blijven hun gedaanteverwisselingen wonderlijk en verbazingwekkend. Zelf kweek ik wel eens rupsen op die mijn pad kruisen en het is altijd spannend wat er uit zal komen. Een rups is een levende surprise. In het begin van de zeventiende eeuw begon men met de bestudering van de natuur door nauwkeurige waarneming. Destijds kweekte de Zeeuwse fijnschilder Johannes Goedaert (1617-1668) in zijn vrije tijd allerlei insectenlarven op die hij in de omgeving van zijn huis vond. Hij zag in deze ‘kleine verachte dierkens’ de hand van God. Jarenlang noteerde hij zorgvuldig zijn waarnemingen en overdenkingen. Daarbij maakte hij tekeningen van de verschillende levensstadia en hij gaf de insecten een naam. Bijvoorbeeld: ‘Dronckaerdt’, voor een rups die veel water drinkt. Na 25 jaar insecten te hebben gekweekt bundelde Goedaert zijn bevindingen in drie boeken: ‘Metamorphosis Naturalis’ deel 1 tot en met 3. Deze boeken verschenen tussen 1660 en 1669. Ze zijn geschreven in het Nederlands uit de Gouden Eeuw. Uit de teksten spreekt een grote liefde voor de natuur. De boeken van Goedaert waren eens populair, maar ze zijn in vergetelheid geraakt. Recent is van de hand van Johan Haringsma een boek over Goedaert en zijn insecten verschenen met als titel: ‘Wonderlijcke Veranderinghen’. Dit boek bevat alle prenten van Goedaart, met de namen erbij die hij voor de insecten bedacht, alsmede hun huidige namen. Van 25 insectensoorten zijn de oorspronkelijke teksten opgenomen met hertalingen in het modern Nederlands. Van deze insecten heeft Johan tevens prachtige fotocollages gemaakt, waarin de levenscyclus wordt getoond. Bij deze collages heb ik teksten geschreven, waarin de bevindingen van Goedaert worden vergeleken met hedendaagse insectenkennis. In april 2021 is ‘Wonderlijcke Veranderinghen’ in beperkte oplage uitgegeven. Het boek is voor 24,95 euro te koop bij boekhandel van Atten in Berkel en Rodenrijs en Pijnacker.

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant